निबन्ध : विद्यार्थी जीवन र अनुशासन | विद्यार्थी जीवनमा अनुशासनको महत्व निबन्ध | Essay On Student Life and Discipline

 विद्यार्थी जीवन र अनुशासन / विद्यार्थी जीवनमा अनुशासनको महत्व निबन्ध

 

निबन्ध 1:

विद्यार्थी जीवन जीवनको उषाकाल एवम् सुनौलो बिहानी हो। विद्यार्थी जीवन भन्नाले विद्या आर्जन गर्ने समय भन्ने बुझिन्छ। यस अवस्थामा मानिसले जीवनलाई ज्ञान आर्जनमा समर्पित गरेको हुन्छ। विद्यार्थी जीवन 'विद्यार्थी' र 'जीवन' दुई शब्द मिलेर बनेको छ। विद्यार्थी भनेको विद्या आर्जन गर्ने व्यक्ति र जीवन भनेको उसले विद्या प्राप्त गर्न यापन गर्ने या भोग्ने समय वा दिनचर्या हो। वर्तमान सन्दर्भमा विद्यार्थी जीवन भन्नाले विद्यालय वा महाविद्यालयमा भर्ना भई औपचारिक रूपमा शिक्षा आर्जन गरिरहेको अवस्थालाई बुझिन्छ। विद्यार्थी जीवन निकै कोमल हुन्छ। उसले जस्तो वातावरण पाउँछ, उसको भविष्य त्यस्तै बन्छ। त्यसैले भनिन्छ, विद्यार्थी काँचो माटो हो; जसलाई जस्तो रूप दिन चाह्यो त्यस्तै बन्छ तसर्थ एउटा सुयोग्य र देशभक्त नागरिक तयार गर्न उचित वातावरण र आदर्श शिक्षाको आवश्यकता पर्दछ। विद्यार्थीले अध्ययन गर्नका लागि अनुशासनमा रहनुपर्ने भएकाले विद्यार्थी सँगसँगै अनुशासन पनि अन्तरसम्बन्धित भएर आउँछ ।

विद्यार्थी जीवन मानवीय जीवनको आधारशिला हो। यस समयलाई जसले बढी सदुपयोग गर्यो उसले नै बलियो एवम् सुनौलो भविष्यलाई निर्माण गर्न सक्दछ। यो समयको महत्त्वलाई बुझिएन र मस्ती गरेर बिताइयो भने पछि गएर ठुलो पश्चाताप गर्नुबाहेक अर्को कुनै विकल्प रहने छैन। यो सधैं आउँदैन; तसर्थ यसको महत्त्वलाई बुझेर अगाडि बढ्नेहरूको जीवन भविष्यमा सुखी हुन्छ भने नबुझ्नेहरूको दुःखी। असल गुणलाई अँगालेर दुर्गुणलाई त्याग्नु बुद्धिमान् विद्यार्थीको पहिचान हो।

विद्यार्थी जीवनमा अनुशासनको ठुलो महत्त्व हुन्छ। अनुशासन विद्यार्थीको गहना हो। विद्या र अनुशासन एक अर्काका परिपूरक हुन् र यिनको सम्बन्ध नङ र मासुको जस्तै हुन्छ। जसरी एउटी विवाहित युवती सिन्दुर, पोते, नयाँ कपडा र गहनासहितको श्रृङ्गारले जति सुन्दरी देखिन्छिन् त्यसरी नै विद्यार्थीलाई असल विद्यार्थी बनाउन मलजल थप्ने काम पनि अनुशासनले गर्दछ । अनुशासनलाई मानव बन्न सिकाउने तत्त्वका रूपमा लिइन्छ । अनुशासनविना विद्यार्थीले विद्या प्राप्त गर्न प्रायः असम्भव नै हुन्छ। अनुशासनले नै विद्यार्थीलाई कर्तव्यपथतिर लम्काइरहेको हुन्छ। आफ्नो लक्ष्य र जीवनको गतिशीलताका लागि विद्यार्थीले अनुशासनको पालना गर्नुपर्दछ। यसले मानिसमा आत्म विश्वास जगाउँछ, उत्साह र प्रेरणा प्रदान गर्दछ।अनुशासन र कर्तव्य असल विद्यार्थीका सुन्दर गुण हुन् भने सादा जीवन र उच्च विचार उच्च आदर्श हुन् । कर्तव्य जीवनको गन्तव्य हो भने अनुशासन त्यहाँ पुग्ने राजमार्ग हो। एउटा असल विद्यार्थी बन्नका लागि अनुशासनको ठुलो भूमिका हुन्छ। अनुशासन भएन भने लगामविनाको घोडा जस्तै भई जीवन विशृङ्खल हुन्छ र आफ्नो लक्ष्यमा पनि पुग्न सकिँदैन।

विद्यार्थी जीवनको लक्ष्य खालि परीक्षा उत्तीर्ण गर्नु र कोरा प्रमाणपत्रहरू लिनु मात्र होइन । यसको लक्ष्य सैद्धान्तिक र व्यावहारिक ज्ञानबाट मानव जीवनलाई सफल र सार्थक बनाउनु हो। आज आधुनिक शिक्षाका नाममा पश्चिमी हावाले छोएर विद्यार्थीहरू आफ्नो कर्तव्यलाई बिर्सेर उच्छृङ्खल बन्दै गइरहेका छन् । आफ्ना बाबुआमा, र गुरुप्रति सद्भाव र श्रद्धा छैन । यो गम्भीर चिन्ताको विषय हो। शिक्षा दिने गुरु र जन्म दिने बाबुआमाप्रति गरिने श्रद्धा र भक्तिलाई बिर्सियो भने उचित शिक्षा लिन गारो हुन्छ र उन्नति असम्भव हुन्छ। 'गुरुदेवो भव' गुरुलाई देवतासमान मानी शिक्षा लिने पूर्वीय परम्परा हो । यसलाई हामीले बिर्सिनु हुँदैन । यसको आशय प्राचीन तपोवनतिर फर्किनु भन्ने पनि होइन । विद्यार्थी मात्र होइन गुरु पनि आफ्नो मर्यादा र सीमाबाट विचलित हुनु हुँदैन।

घर बलियो बन्न जग बलियो हुनुपर्छ भने मानव जीवन सफल हुन बाल्यकाल र विद्यार्थी जीवन राम्रो हुनुपर्दछ। मानिसको जग बलियो र राम्रो बनाउने दायित्तव पनि अनुशासनकै हो। हुने बिरुवाको चिल्लो पात भनेझै विद्यार्थी अनुशासनमा बाँधिए भविष्य चम्किलो हुन्छ। पढाइ, लेखाइ, हिँडाइ, बोलाइ, खेलकुद, गीत सङ्गीत र नृत्यदेखि सवारी साधन चलाउनसमेत अनुशासनकै नियम पालना गर्नुपर्ने हुन्छ । अनुशासनको नियममा मानिसका सम्पूर्ण क्रियाकलापहरू चलेका हुन्छन् । प्राकृतिक समयलाई पनि अनुशासनले नै चलाएको हुन्छ । त्यसैले अनुशासन र मानव जीवन एकअर्कामा परिपूरक रहेका छन् । मानव जीवन सुन्दर बनाउने मूल तत्त्व अनुशासन हो। अनुशासनविना विद्यार्थी र विद्यार्थीविना अनुशासन अपूरो हुने हुँदा यी दुईबीचको सहसम्बन्ध अतुलनीय रहेको छ। आजका विद्यार्थी भोलिका राष्ट्रका कर्णधार हुन्, सुयोग्य नागरिक हुन् अनि विकास र निर्माणका संवाहक पनि हुन् । त्यसैले भोलि गएर कुनै पनि क्षेत्रमा गहन अभिभारा बोकी राष्ट्र निर्माणमा विद्यार्थी वर्गले ठुलो भूमिका खेल्नुपर्ने हुन्छ।

 

 निबन्ध 2:

 

अनुशासन व्यक्तिको जीवनमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्व लक्षणहरू मध्ये एक हो। अनुशासन भनेको इमान्दार, मेहनती, उत्प्रेरित र जीवनभर प्रोत्साहन गर्ने तरिका हो। यो चरित्र व्यक्तिको जीवनमा धेरै महत्त्वपूर्ण छ किनकि यसले व्यवहार कायम राख्न मद्दत गर्दछ। तपस्या गर्ने संत र भिक्षुहरूले पनि पहिले अनुशासनको कला अभ्यास गर्छन्। राम्रो अनुशासित भएको व्यक्ति ट्रयाकमा हुन्छ र जीवनमा व्यवस्थित हुन्छ। अनुशासन लक्ष्य र उपलब्धि बीचको पुल हो, त्यसैले यो सफलताको कुञ्जी हो। अनुशासनले छनौट, स्वतन्त्र, समयनिष्ठ, ध्यान केन्द्रित, प्रोत्साहन र जीवनमा व्यवस्थित रहनको लागि राम्रो आधार स्थापित गर्दछ। त्यसैगरी, विद्यार्थीको जीवनमा अनुशासन धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ।

विद्यार्थी जीवनमा अनुशासनले सबै सही चीजहरूलाई आकर्षित गर्दछ, र यस कारणले गर्दा विद्यार्थीहरूले आफ्नो जीवनको प्रत्येक क्षेत्रमा सफलता प्राप्त गर्छन्। विद्यार्थीको जीवनमा, अनुशासनलाई सधैं उनीहरूको लक्ष्यहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्न गाइडको रूपमा राखिन्छ। एक अनुशासित विद्यार्थीले आफ्नो लक्ष्यमा ध्यान केन्द्रित गर्छ र तिनीहरूको दिमागले अन्य बेकारका कुराहरूबारे सोच्दैन।

राम्रो अनुशासित बच्चाको जीवनमा सकारात्मक मनोवृत्ति हुन्छ। एक राम्रो अनुशासित विद्यार्थी ध्यान केन्द्रित छ। अनुशासनले विद्यार्थीहरूलाई उनीहरूको अध्ययनका साथै उनीहरूको जीवनका अन्य क्षेत्रहरूमा केन्द्रित र उत्प्रेरित हुन सिकाउँछ। बलियो लक्ष्य भएको व्यक्ति बढी केन्द्रित हुन्छ र दैनिक जीवनमा सधैं आफ्नो काम समयमै राख्छ। यसले विद्यार्थीलाई शान्त र संयमित रहन मद्दत गर्छ। यसले उसलाई फोकस कायम राख्न र समस्याहरूसँग अगाडि बढ्न मद्दत गर्दछ।

यसैबीच, अनुशासित नभएको विद्यार्थीलाई आफ्नो पढाइमा ध्यान दिन गाह्रो हुन्छ। एक राम्रो अनुशासित विद्यार्थी पनि सक्रिय छ। उनीहरुलाई थाहा छ उनीहरुको लागि के राम्रो छ। एक सक्रिय विद्यार्थीले नियमित व्यायाम, राम्रो खाना खाने र राम्रोसँग आराम गर्ने जस्ता अनुशासित बानीहरू पछ्याउँछन्। अनुशासनले विद्यार्थीलाई उसको/उनको सबै विषयहरूको लागि समय समावेश गर्ने सबै कुराको लागि उचित समयतालिका कायम गर्न मद्दत गर्दछ।

अनुशासित विद्यार्थीमा राम्रो आत्म-नियन्त्रण हुन्छ। राम्रो अनुशासित व्यक्ति परीक्षा वा दिनहुँको कामको समयमा तनावबाट मुक्त भएर सधैं खुसी रहन्छ। उचित अनुशासनले विद्यार्थीहरूलाई सबै कुराप्रति सकारात्मक मनोवृत्ति निर्माण गर्न मद्दत गर्छ। यसले तिनीहरूलाई बिस्तारै र स्थिर रूपमा उनीहरूको प्रदर्शन सुधार गर्न मद्दत गर्दछ।

राम्रो अनुशासित विद्यार्थीको उदाहरण परीक्षा अघि मात्र होइन समय अगावै राम्रोसँग अध्ययन गर्नु हो। यस्तो अनुशासनका साथ, काम राम्ररी योजनाबद्ध र समयमा कार्यान्वयन हुन्छ। अनुशासनले तनावमुक्त रहन र डिप्रेसनबाट बाहिर निस्कन मद्दत गर्छ। परीक्षा भन्दा पहिले नै राम्रोसँग अध्ययन गर्दा विद्यार्थीको शैक्षिक उपलब्धिहरूमा पनि स्वतः सकारात्मक प्रभाव पर्छ।

निबन्ध 3:

 

जीवनको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण अवधि विद्यार्थी जीवन हो। यो समय हो जब हामीले हाम्रो जीवनको जग निर्माण गर्छौं। एक व्यक्ति को भविष्य जीवन को यो अवधि मा निर्भर गर्दछ। त्यसैले जीवनको यो अवधिलाई सही तरिकाले सदुपयोग गर्न आवश्यक छ।

त्यसो गर्नको लागि, अनुशासन एक धेरै आवश्यक चीज हो जुन व्यक्तिले आफ्नो जीवनमा पछ्याउनु पर्छ। एक राम्रो विद्यार्थीले सधैं आफ्नो पाठ्यक्रम पूरा गर्न वा कभर गर्नको लागि समय तालिका अनुसरण गर्दछ र यसरी उसले सफलता पाउँछ। प्रकृतिले पनि अनुशासन पालन गर्छ।

सूर्य ठीक समयमा उदाउँछ र अस्ताउँछ, पृथ्वी अनुशासित रूपमा आफ्नो अक्षमा चल्छ। त्यसैगरी विद्यार्थीले आफ्नो चौतर्फी विकासका लागि अनुशासनको पालना गर्नुपर्छ ।

उचित समयतालिका नभएका विद्यार्थीहरूले सह-पाठ्यक्रम गतिविधिहरूमा समय निकाल्न सक्दैनन्। आधुनिक समयमा एक असल विद्यार्थीले नियमित अध्ययनको बीचमा विभिन्न सह-पाठ्यक्रम गतिविधिहरूमा आफूलाई संलग्न गर्न आवश्यक छ।

तर अनुशासन बिना, एक विद्यार्थीले यी गतिविधिहरूको लागि समयको कमीको सामना गर्न सक्छ। वा कहिलेकाहीँ सह-पाठ्यक्रम गतिविधिहरूमा अत्यधिक संलग्नताका कारण उनी आफ्नो पढाइमा पछि पर्न सक्छन्। तसर्थ, एक विद्यार्थीले आफ्नो करियरमा सफलता प्राप्त गर्न राम्रोसँग अनुशासित हुन आवश्यक छ। फेरि, परीक्षा हलमा पनि अनुशासन धेरै आवश्यक छ।

अनुशासन सफल जीवनको लागि महत्त्वपूर्ण सम्पत्ति हो। अर्को शब्दमा भन्नुपर्दा, निष्कर्षमा भन्न सकिन्छ कि अनुशासन नै सफल जीवनको कुञ्जी हो । हामी सबैको सफल जीवनको सपना हुन्छ। त्यसका लागि हामीले सही समयमा सही ढंगले काम गर्नुपर्छ ।

 

 निबन्ध 4:

 

सरल शब्दमा, अनुशासन भनेको निश्चित नियम र नियमहरूको पालना गर्नु हो। विद्यार्थी जीवनमा अनुशासन धेरै आवश्यक छ। हामीले आफ्नो जीवनमा अनुशासन पालन नगर्ने सफल विद्यार्थीको कल्पना पनि गर्न सक्दैनौं।

जीवनको प्रारम्भिक चरणमा जब विद्यार्थी दयालु बगैंचामा भर्ना हुन्छ, उसलाई अनुशासन सिकाइन्छ। त्यस चरणबाट, उसलाई अनुशासित मानव बन्न सिकाइएको छ ताकि उसले आफ्नो जीवनमा सफलता प्राप्त गर्न सकोस्। हामीलाई थाहा छ कि समय विद्यार्थीको लागि पैसा हो। विद्यार्थीको सफलता उसले समयको सही सदुपयोग कसरी गर्छ भन्ने कुरामा भर पर्छ।

यदि विद्यार्थी अनुशासित छैन भने उसले समयको पूर्ण सदुपयोग गर्न सक्दैन। अनुशासनले हाम्रो जीवनको हरेक चरणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। अनुशासनहीन जीवन भनेको पतवार बिनाको जहाज जस्तै हो। कुनै पनि टोलीको खेलमा अनुशासनलाई कडाइका साथ पालना गरिन्छ।

अनुशासनविना टोलीले राम्रो प्रदर्शन गर्न सक्दैन । कहिलेकाहीँ खेलकुदमा, धेरै प्रसिद्ध र अनुभवी खेलाडीहरू भएको टोली अनुशासनको कमीले खेल गुमाउँछ। त्यस्तै गरी, यदि अनुशासन पालना नगरेमा राम्रो विद्यार्थीले निर्धारित अवधिमा आफ्नो पाठ्यक्रम समेट्न सक्दैन। त्यसैले यो निष्कर्षमा पुग्न सकिन्छ कि अनुशासन जीवनमा सफलता प्राप्त गर्नको लागि विद्यार्थीको एक भाग र पार्सल हो।

 

अनुशासन पालना नगरेमा विद्यार्थीले सफलता पाउन सक्दैन । उसले अनुशासन बिना आफ्नो समयको पूर्ण सदुपयोग गर्न सक्दैन। प्रकृतिले पनि अनुशासन पालन गर्छ। अनुशासनले हाम्रो जीवनको हरेक हिडाइमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।

खेल मैदानमा खेल जित्नका लागि खेलाडीहरू अनुशासित हुनुपर्छ, सिपाहीहरूले निम्न अनुशासनविना युद्ध लड्न सक्दैनन्। विद्यार्थीको जीवनमा अनुशासनले विद्यार्थीको सफलतामा ठूलो भूमिका खेल्छ। आखिर जीवनमा सफलता पाउन अनुशासनको महत्त्व बुझ्नुपर्छ। 

निबन्ध 5:

अनुशासन त्यस्तो चीज हो जसले प्रत्येक व्यक्तिलाई नियन्त्रणमा राख्छ। यसले व्यक्तिलाई जीवनमा प्रगति गर्न र सफलता हासिल गर्न प्रेरित गर्छ। सबैले आफ्नो जीवनमा अनुशासनलाई फरक-फरक रूपमा पालना गर्छन्। यसबाहेक, सबैसँग अनुशासनको आफ्नै सम्भावना छ। कतिपयले यसलाई आफ्नो जीवनको हिस्सा ठान्छन् त कसैले मान्दैनन् । यो उपलब्धताले व्यक्तिलाई सही बाटोमा डोर्‍याउने मार्गनिर्देशन हो।

अनुशासनविना मानिसको जीवन अस्तव्यस्त र निष्क्रिय हुन्छ । साथै, एक अनुशासित व्यक्तिले परिष्कृत तरिकामा जीवन बिताउने अवस्थालाई नियन्त्रण गर्न र व्यवस्थापन गर्न सक्दैन जसले गर्दैनन्।

यसबाहेक, यदि तपाईंसँग योजना छ र तपाईं यसलाई आफ्नो जीवनमा लागू गर्न चाहनुहुन्छ भने, तपाईंलाई अनुशासन चाहिन्छ। यसले तपाईलाई ह्यान्डल गर्न सजिलो बनाउँछ र अन्ततः तपाईको जीवनमा सफलता ल्याउँछ।

यदि अनुशासनका प्रकारहरूको बारेमा कुरा गर्ने हो भने, तिनीहरू सामान्यतया दुई प्रकारका हुन्छन्। पहिलो प्रेरित अनुशासन हो र दोस्रो आत्म-अनुशासन हो।प्रेरित अनुशासन भनेको अरूले हामीलाई सिकाएको वा अरूलाई देखेर हामीले सिक्ने कुरा हो। जबकि आत्म-अनुशासन भित्रबाट आउँछ र हामी आफैले यसलाई सिक्छौं। आत्म-अनुशासनलाई अरूबाट धेरै प्रेरणा र समर्थन चाहिन्छ।सबै भन्दा माथि, कुनै गल्ती बिना आफ्नो दैनिक तालिका पालना पनि अनुशासित हुनुको भाग हो।

हामीलाई जीवनमा लगभग सबै ठाउँमा अनुशासन चाहिन्छ। त्यसैले, हाम्रो जीवनको प्रारम्भिक चरणबाट अनुशासन अभ्यास गर्नु उत्तम हुन्छ। आत्म-अनुशासन भनेको फरक-फरक मानिसहरूको लागि फरक-फरक कुरा हो। विद्यार्थीहरूको लागि, यसको अर्थ कर्मचारीको लागि फरक छ, यसको अर्थ फरक छ, र बच्चाहरूको लागि यसको अर्थ फरक छ। यसबाहेक, अनुशासनको अर्थ जीवनका चरणहरू र प्राथमिकताहरूसँगै परिवर्तन हुन्छ। सबैजना अनुशासित हुन सक्दैनन् किनभने यसको लागि धेरै मेहनत र समर्पण चाहिन्छ। साथै, यसको लागि सकारात्मक दिमाग र स्वस्थ शरीर चाहिन्छ। एक व्यक्ति अनुशासनमा कडा हुनुपर्छ ताकि उसले सफलताको बाटो सफलतापूर्वक पूरा गर्न सकोस्।

शिष्य एउटा सिँढी हो जसबाट मानिसले सफलता प्राप्त गर्छ। यसले व्यक्तिलाई जीवनमा आफ्नो लक्ष्यहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्न मद्दत गर्दछ। साथै, यसले उसलाई लक्ष्यबाट व्युत्पन्न हुन दिँदैन।साथै, यसले व्यक्तिको दिमाग र शरीरलाई नियम र नियमहरूको जवाफ दिन प्रशिक्षण र शिक्षित गरेर व्यक्तिको जीवनमा पूर्णता ल्याउँछ, जसले उसलाई समाजको आदर्श नागरिक बन्न मद्दत गर्दछ।

व्यावसायिक जीवनको कुरा गर्ने हो भने अनुशासनहीन व्यक्तिले भन्दा अनुशासित व्यक्तिले बढी अवसर पाउँछ । साथै, यसले व्यक्तिको व्यक्तित्वमा असाधारण आयाम थप्छ। साथै, व्यक्ति जहाँ गए पनि मानिसहरूको दिमागमा सकारात्मक प्रभाव छोड्छ।

निष्कर्षमा, हामी भन्न सक्छौं कि अनुशासन कसैको जीवनको प्रमुख तत्वहरू मध्ये एक हो। एक व्यक्ति तब मात्र सफल हुन सक्छ जब उसले / उसले कडाईका साथ स्वस्थ र अनुशासित जीवन बिताउँछ। यसबाहेक, अनुशासनले हामीलाई धेरै तरिकामा मद्दत गर्दछ र हाम्रो वरपरको व्यक्तिलाई अनुशासित हुन उत्प्रेरित गर्दछ। सबै भन्दा माथि, अनुशासनले व्यक्तिलाई उसले/उनी जीवनमा चाहेको सफलता हासिल गर्न मद्दत गर्दछ।